Polski audytor państwowy nie zatwierdza wydatków budżetu państwa w bezprecedensowej decyzji

Państwowa Izba Kontroli po raz pierwszy od upadku komunizmu w 1989 roku nie wydała pozytywnej opinii o wykonaniu przez rząd budżetu państwa.

Najwyższa Izba Kontroli co roku wydaje ocenę wydatków państwa z poprzedniego roku. Niższa izba parlamentu, Sejm, wykorzystuje to jako podstawę do udzielenia rządowi tzw. absolutorium.

Teoretycznie nieuzyskanie takiego absolutorium może skutkować dymisją rządu. Jednak rządząca partia Prawo i Sprawiedliwość (PiS) ma większość w Sejmie. Ponadto na stronie internetowej Sejmu zaznaczono, że nie jest wymogiem konstytucyjnym, aby brak absolutorium skutkował dymisją rządu.

Nigdy nie stwierdzono w III RP nie zdarzyło się, by rząd nie otrzymał od Najwyższej Izby Kontroli pozytywnej opinii z wykonania.
W tym roku rządowi @MorawieckiM się „udało”.
Skala wyprowadzanego poza budżet jest ogromny.#DziuraMorawieckiegohttps://t.co/eYcJP2ckIQ

— Bianka Mikołajewska (@BMikolajewska) 15 czerwca 2023 r

NIK, której prezes Marian Banaś regularnie ścierał się z PiS, w poprzednich latach poruszała kwestie dotyczące wykonania budżetu. Ale do tej pory zawsze wystawia ogólnie pozytywną opinię.

Jednak w swoim najnowszym raporcie, dotyczącym wydatków w 2022 r., organ kontrolny napisał, że „negatywnie ocenia kierunki zmian w systemie finansów publicznych”.

Stwierdzono, że działania „naruszające podstawowe zasady budżetowe, w szczególności przejrzystość, jednolitość, dostęp do informacji publicznej i jednoroczność budżetu”, zostały przeprowadzone „na niespotykaną dotąd skalę”.

Deficyt Polski na 2022 rok był o prawie 60% niższy niż planowano w budżecie, mimo skutków pandemii i wojny na sąsiedniej Ukrainie.

„Przeżyliśmy plagi egipskie” – mówi premier https://t.co/CJl6Zlbwsn

— Notatki z Polski 🇵🇱 (@notesfrompoland) 6 marca 2023 r

„Gospodarka państwa prowadzona jest w dużej mierze poza budżetem państwa, z pominięciem rygoru budżetowego” – napisała Rada NIK, organ, którego zadaniem jest zatwierdzanie i uchwalanie kluczowych dokumentów, które NIK ma obowiązek przedstawiać parlamentowi.

Audytor zwrócił uwagę, że na koniec 2022 r. między długiem publicznym liczonym według metodologii unijnej i według polskich przepisów krajowych istniała rekordowa różnica 302,6 mld zł (67,7 mld euro).

„W 2022 r. nadal szeroko stosowano różne rozwiązania, które zaburzały przejrzystość i jednoroczność wykonania budżetu państwa, a znaczna część zadań państwa była finansowana ze środków zawartych nie tylko poza budżetem państwa czy ustawą budżetową, ale nawet poza budżetem publicznym. sektorze finansowym” – dodał.

Polski biegły rewident stwierdził, że rząd wykorzystał „bezprecedensowe mechanizmy”, aby wydać więcej, niż pozwalają na to przepisy dotyczące długu publicznego w czasie pandemii.

Ekonomista mówi, że Polska ma drugi najwyższy poziom tak zaniżonego zadłużenia w UE https://t.co/Vdf6DWuAuc

— Notatki z Polski 🇵🇱 (@notesfrompoland) 16 lipca 2021 r

“[Finance] Minister [Magdalena] Rzeczkowska przejdzie do historii jako pierwsza minister, autorka budżetu, która nie uzyskała pozytywnej opinii Najwyższej Izby Kontroli w sprawie udzielenia absolutorium rządowi” – ​​napisał Sławomir Dudek, szef i główny ekonomista Instytutu Polityki Publicznej Finanse.

„Analiza NIK będzie w przyszłości kluczowym dowodem w pociągnięciu do odpowiedzialności ministra finansów, kierownictwa ministerstwa, które pozwoliło na demontaż systemu finansów publicznych i wysłało do parlamentu fikcyjny budżet” – dodał Dudek.

Ekonomista – który w przeszłości wielokrotnie zwracał uwagę na brak przejrzystości polskiego budżetu – szacuje, korzystając z informacji przesłanych przez Polskę do Eurostatu, że w przesłanym do Sejmu sprawozdaniu budżetowym rząd wykazał jedynie ok. 12 proc. realnego deficytu.

Według Ministerstwa Finansów deficyt budżetu państwa w 2022 roku wyniósł 12,6 mld zł (0,4% PKB) wobec planowanych 29,9 mld zł. Ale „realny deficyt budżetowy to około 101 mld zł” – ocenia Dudek.

Presja głosowa. Opublikowali uchwałę. Tutaj mój komentarz > https://t.co/A5SMfbQHo2 https://t.co/bi5Di9n1br

— Sławomir Dudek (@DudSlaw) 15 czerwca 2023 r

Choć Rzeczkowska nie ustosunkowała się jeszcze do zarzutów NIK czy Dudka, jeden z jej wiceministrów Artur Soboń stwierdził w rozmowie z Wirtualną Polską, że wykonanie ubiegłorocznego budżetu zasługuje na absolutorium.

„Skorzystaliśmy z narzędzi, które były stosowane również w innych krajach UE i okazały się skuteczne” – powiedział Soboń.

„W budżecie na 2022 rok zastosowaliśmy środki nadzwyczajne ze względu na burzliwe okoliczności” – dodał, odnosząc się do początku wojny na Ukrainie. „Uważam, że były odpowiednie. Docelowo będziemy konsolidować wydatki i dochody budżetu państwa.”

W #budżet2022 w tamtych czasach turbulentnymi okolicznościami stosowaliśmy nadzwyczajne środki. Uważam, że były adekwatne. Finalnie będziemy konsolidować wydatki i dochody #budżet.u państwa – wicemin. @sobonartur w @wirtualnapolska.#Tłit pic.twitter.com/AdJ8wjOc41

— Ministerstwo Finansów (@MF_GOV_PL) 16 czerwca 2023 r

Źródło głównego zdjęcia: Kancelaria Premiera / flickr.com (na licencji CC BY-NC-ND 2.0)

Alicja Ptak jest starszą redaktorką Notes from Poland i dziennikarką multimedialną. Wcześniej pracowała dla agencji Reuters.