Prezydenci Polski, Niemiec i Izraela obchodzą 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim

Prezydenci Polski, Izraela i Niemiec wspólnie uczcili 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim podczas uroczystości w stolicy Polski.

Andrzej Duda w swoim przemówieniu nazwał żydowskich powstańców „symbolem męstwa, determinacji i odwagi, naszych bohaterów, którzy walczyli o wolną Polskę”.

Jego izraelski odpowiednik, Isaac Herzog, podobnie opisał bojowników getta jako „symbol bohaterstwa” w „najczarniejszej godzinie ludzkości” i „symbol tysiącletniej historii polskich Żydów”.

Z kolei Niemiec Frank-Walter Steinmeier wyraził „głęboki wstyd” z powodu „strasznych zbrodni, jakich dopuścili się tu Niemcy” i „prosił o przebaczenie”. Podczas swojej wizyty Steinmeier otrzymał od polskiego ministra rządu kopię wniosku Polski o niemieckie reparacje wojenne.

prezydent @Andrzej Duda: Nigdy nie wolno nam zapomnieć o męstwie i postawie Żydów polskich z warszawskiego getta io Polakach, którzy walczą po jego drugiej stronie. Każdy, kto sieje nienawiść, depcze drugiego człowieka, depcze po grobach Bohaterów i tych, którzy pomagali 🇮🇱🇵🇱 pic.twitter.com/09PrWzhjVg

— Grażyna Ignaczak-Bandych (@GIBandych) 19 kwietnia 2023 r

Warszawskie getto, utworzone w 1940 roku, było największym utworzonym przez nazistowskie Niemcy. W pewnym momencie trzymano w niewoli około 460 000 Żydów na obszarze 3,4 km2 (1,3 mil kwadratowych).

W 1943 roku Niemcy rozpoczęli likwidację getta, wywożąc jego mieszkańców do komór gazowych obozu zagłady w Treblince. To skłoniło bojowników żydowskiego podziemia do wzniecenia powstania, które rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 r. i stało się największym pojedynczym aktem żydowskiego oporu w czasie wojny.

Setki żydowskich bojowników, wspieranych przez polskie podziemie, stawiało czoła potędze armii niemieckiej przez prawie miesiąc, zanim zostało brutalnie stłumionych.

Tysiące Żydów zginęło podczas powstania, a kolejne dziesiątki tysięcy deportowano później do obozów zagłady. Getto zostało wówczas zrównane z ziemią.

Nowe zdjęcia z powstania w getcie warszawskim zostały odkryte na strychu przez rodzinę polskiego strażaka, który przemycił do getta aparat, aby potajemnie je zabrać https://t.co/jtkUUMvmBl

— Notatki z Polski 🇵🇱 (@notesfrompoland) 19 stycznia 2023 r

Tegoroczna 80. rocznica upłynęła pod znakiem wielu uroczystości upamiętniających i innych wydarzeń w Warszawie, w tym nowej wystawy w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.

Zgodnie z coroczną tradycją tysiące wolontariuszy rozdawało ludziom papierowe żonkile do noszenia. Kwiat stał się symbolem powstania po tym, jak jeden z jego przywódców, ocalały z wojny Marek Edelman, w każdą rocznicę umieszczał żonkile pod pomnikiem powstańczym w Warszawie.

Podobnie jak w poprzednich latach, dla uczczenia rocznicy przez 60 sekund w południe zabrzmiały syreny i dzwony kościelne.

Dziś samo południe na 60 sekund uruchomione zostały syreny alarmowe w stolicy. Zabiły też dzwony. Dla upamiętnienia 80. rocznicy powstania w warszawskim getcie. Rozpoczęły się główne obchody.https://t.co/ZoaNzFoHI4 pic.twitter.com/horbByxx0S

— tvn24 (@tvn24) 19 kwietnia 2023 r

Następnie trzej prezydenci przemawiali do ponad 1000 słuchaczy – w tym ocalałych z Holokaustu, przedstawicieli spraw zagranicznych i ministrów polskiego rządu – na Placu Bohaterów Getta w Warszawie.

„Dziś pochylamy nisko głowy przed bohaterami powstania w getcie, tymi, którzy walczyli z nienawiścią i nazizmem o swoją wolność i godność, polskimi Żydami, polskimi obywatelami, którzy nigdy się nie poddali, nigdy nie stracili ducha, którzy są wspaniałym przykładem dla wszyscy do dziś” – powiedział Duda.

Obejmuje to bycie przykładem dla „każdego żołnierza, który broni granic Izraela i dla nas, Polaków, którzy strzegą granic Polski, dla wszystkich, którzy służą w polskiej armii”, dodał, zauważając, że wielu polskich Żydów, którzy przeżyli Holokaust, przeszło do pomóc w utworzeniu państwa Izrael.

W mieście odsłonięto mural przedstawiający kobiety, które walczyły w powstaniu w getcie warszawskim.

Dzisiejsze wydarzenia rocznicowe poświęcone były „istotnej, ale zapomnianej” roli kobiet w największym akcie żydowskiego oporu podczas Holokaustu https://t.co/vdSOTX8RKb

— Notatki z Polski 🇵🇱 (@notesfrompoland) 19 kwietnia 2021 r

Przemawiając po Dudzie, Herzog powiedział, że powstańcom trudno byłoby uwierzyć, że 80 lat później prezydenci Polski, Izraela i Niemiec wspólnie oddadzą hołd ich bohaterstwu.

Podziękował Dudzie za „ogromny wysiłek poświęcony upamiętnieniu” i wyraził nadzieję, że „zniszczenia, jakie spotkały Polskę i wiele innych krajów, są platformą dialogu między Polską a Izraelem, pogłębienia przyjaźni między naszymi narodami”.

W ostatnich latach Polska i Izrael były uwikłane w szereg sporów dyplomatycznych dotyczących historii Holokaustu, ostatnio w odniesieniu do wyjazdów studyjnych izraelskiej młodzieży. Jednak ostatnio rządy obu krajów osiągnęły porozumienie, które ma umożliwić wznowienie tych wizyt.

Izraelska opozycja i historycy skrytykowali porozumienie z Polską w sprawie podróży studyjnych o Holokauście, którego tekst właśnie się pojawił.

Mówią, że grupy będą odwiedzać strony, które ignorują zbrodnie Polaków na Żydach, a nawet gloryfikują tych, którzy je popełnili https://t.co/mv8PF2VGDF

— Notatki z Polski 🇵🇱 (@notesfrompoland) 11 kwietnia 2023 r

W końcu Steinmeier wszedł na scenę. Chociaż „trudno tu przyjechać jako Niemcowi i jako prezydentowi Niemiec… Jestem wdzięczny i upokorzony faktem, że mogę uczestniczyć w tych obchodach” – powiedział. „Kłaniam głowę dzielnym bojownikom getta warszawskiego”.

„Ich odwaga nadal wywiera na nas wpływ” – dodał Steinmeier. „Ich przesłaniem jest zachowanie pamięci i przekazanie jej dalej, aby to, co się stało, już się nie powtórzyło… Dlatego tak ważna jest dla nas, Niemców, pamięć… Jestem tu dzisiaj, aby powiedzieć, że my, Niemcy, jesteśmy świadomi naszej odpowiedzialności”.

Podczas dzisiejszej wizyty w Warszawie Steinmeier otrzymał od Piotra Glińskiego – wicepremiera i ministra kultury – kopię raportu, na podstawie którego Polska twierdzi, że nadal należą jej się reparacje wojenne od Niemiec. Berlin odrzucił to roszczenie argumentując, że kwestia reparacji jest już prawnie uregulowana.

🇵🇱🇩🇪 Wicepremier @Piotr Gliński w sprawie prezydenta Niemiec Frankowi-Walterowi Steinmeierowi „Raport o stratach poniesionych przez Polskę w procesie technologicznym i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945” i publikację poświęconą polskim stratom wojennym w kulturze. pic.twitter.com/Xq3JxXXqoB

— Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (@kultura_gov_pl) 19 kwietnia 2023 r

Źródło głównego obrazu: Marek Borawki/KPRP

Daniel Tilles jest redaktorem naczelnym Notatki z Polski. Pisywał o sprawach polskich do wielu pism, m.in Polityka zagraniczna, POLITICO Europa, Obserwator UE I Dziennik Gazeta Prawna.